สมลักษณ์ คดีที่สาม : โพสต์วิจารณ์เหมืองทองคำ จ.พิจิตร

21 เมษายน 2560
นัดสืบพยานโจทก์
ศาลจังหวัดพิจิตรนัดสืบพยานโจทก์ ที่ห้องพิจารณาคดีที่ 9 คดีนี้คู่ความทั้งสองฝ่ายตกลงให้ใช้บันทึกถ้อยคำพยานโจทก์ในชั้นไต่สวนมูลฟ้องเป็นส่วนหนึ่งของคำเบิกความในชั้นพิจารณา ศาลขึ้นบัลลังก์ในเวลาประมาณ 09.30 น. สืบพยานโจทก์ปากแรก เชิดศักดิ์ อรรถอารุณ กรรมการบริษัทโจทก์

สืบพยานโจทก์ปากที่หนึ่ง เชิดศักดิ์ อรรถอารุณ กรรมการบริษัทโจทก์
เชิดศักดิ์ เบิกความว่า ก่อนมาทำงานกับบริษัทโจทก์เคยทำงานกับบริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ จำกัด (มหาชน) ซึ่งประกอบการเกี่ยวกับการทำเหมืองแร่ทองคำและแร่ประเภทอื่นด้วย และได้ออกจากบริษัทดังกล่าวในช่วงปลายปี 2554 จากนั้นได้เข้าทำงานกับบริษัทโจทก์  เขาเบิกความต่อว่า บริษัทโจทก์เป็นบริษัทร่วมทุนระหว่างบริษัท คิงส์เกต ประเทศออสเตรเลีย ร่วมกับนักลงทุนไทย ดังนั้นจึงถือว่าบริษัทโจทก์เป็นบริษัทในเครือของบริษัท คิงส์เกต โดยบริษัทคิงส์เกตได้ประกอบกิจการในการทำเหมืองหลายประเภทไม่ได้จำกัดเฉพาะแร่ทองคำและในการประกอบการในประเทศอื่นก็ใช้มาตรฐานเดียวกันกับการประกอบกิจการที่ประเทศออสเตรเลีย

ตอบทนายจำเลยถามค้าน
ทนายจำเลยถามค้านว่า บริษัท ทุ่งคำฮาเบอร์ มีบ่อกักเก็บกากแร่เช่นเดียวกับบริษัทโจทก์หรือไม่ เชิดศักดิ์ ตอบว่า บริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ มีบ่อกักเก็บกากแร่เช่นเดียวกันกับของโจทก์ แต่ไม่ทราบในรายละเอียดของโครงสร้างและองค์ประกอบของบ่อ เนื่องจากรับผิดชอบงานด้านสำรวจ และเบิกความต่อว่า ปกติในบ่อกักเก็บกากแร่จะมีสารไซยาไนด์ แมงกานีส และสารหนู โดยสารไซยาไนด์เป็นสารที่เกิดจากกระบวนการทางเคมีไม่ใช่กระบวนการตามธรรมชาติ แต่ความเข้มข้นของสารนั้นมีปริมาณอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานที่กำหนดไว้ เชิดศักดิ์เบิกความด้วยว่า ตนทราบข่าวเรื่องที่บ่อกักเก็บกากแร่ของบริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ มีการรั่วไหลซึมของสารไซยาไนด์เมื่อปี 2555

เชิดศักดิ์ เบิกความต่อว่า ขณะที่ทำงานกับโจทก์จะรับผิดชอบเกี่ยวกับงานทางด้านกฎระเบียบ ประสานงานกับหน่วยงานราชการ ชี้แจงทำความเข้าใจกับชุมชนในเรื่องเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์และสุขภาพ ทนายจำเลยให้ดูภาพตัดขวางบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองเชิดศักดิ์บอกว่า เอกสารดังกล่าวโจทก์เป็นผู้จัดทำขึ้นโดยไม่ได้รับการรับรองจากหน่วยงานราชการ แต่เป็นการจัดทำรายละเอียดตามแบบแผนที่ได้รับอนุญาตและเป็นเอกสารที่จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่ให้กับประชาชนโดยทั่วไป และเอกสารอีกชุดที่ได้จัดทำขึ้นเมื่อประมาณปี 2555 ก็เนื่องจากต้องการสื่อสารกับประชาชนที่อยู่ในละแวกบ่อดังกล่าวว่า โจทก์มีแผนที่จะดำเนินการทำอะไรในปีต่อไป แต่ไม่ใช่เอกสารที่จัดทำขึ้นเพราะถูกประชาชนต่อต้าน

เชิดศักดิ์ เบิกความว่า บ่อกักเก็บกากแร่ดังกล่าวเริ่มก่อสร้างประมาณปี 2554 โดยเริ่มแรกจะใช้สถานที่ที่ไม่ใช่มีการก่อสร้างในปัจจุบันนี้ แต่การย้ายสถานที่ดังกล่าวได้รับอนุญาตจากหน่วยงานภาครัฐอย่างถูกต้องและได้ปฏิบัติตามคำสั่งของหน่วยงานรัฐในการปูผ้ายางป้องกันแรงดันสูงภายในบ่อและขอบบ่อทั้งหมดเพื่อป้องกันการรั่วซึม เชิดศักดิ์ตอบคำถามทนายจำเลยถามค้านด้วยว่า การย้ายบ่อกักเก็บกากแร่ของโจทก์ได้รับการคัดค้านจากประชาชน แต่เป็นเพียงประชาชนกลุ่มน้อยเท่านั้น

เชิดศักดิ์ เบิกความถึงระบบประปาในหมู่บ้านหนองระมาน ตำบลเขาเจ็ดลูก อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร โดยกล่าวว่า ระบบประปาดังกล่าวได้อยู่ห่างจากบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สอง ของโจทก์เป็นระยะ 597 เมตร โดยโจทก์ได้ให้การช่วยเหลือประชาชนเกี่ยวกับระบบประปาชุมชนที่อยู่ใกล้เหมือง เพื่อต้องการให้การประกอบการของโจทก์และการอยู่ร่วมกันของชุมชนสามารถไปด้วยกันได้และเพื่อให้น้ำที่ใช้อุปโภคบริโภคมีสารต่างๆอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

นอกจากนี้ โจทก์ได้สนับสนุนให้มีการก่อตั้งวิสาหกิจชุมชนขึ้นด้วย เพื่อให้มีเทคโนโลยีในการผลิตน้ำไว้ดื่มใช้ในชุมชน และต่อมาปรากฏว่าประชาชนขาดแคลนทุนทรัพย์ในการซื้อน้ำ บริษัทโจทก์จึงซื้อน้ำจากวิสาหกิจชุมชนนั้นเพื่อแจกจ่ายให้กับประชาชน ทั้งโจทก์ยังได้ซื้อน้ำจากวิสาหกิจชุมชนในพื้นที่สำหรับพนักงานในบริษัทด้วย ซึ่งคิดเป็นประมาณ 60% แต่เนื่องจากว่ากำลังการผลิตไม่เพียงพอต่อจำนวนพนักงาน โจทก์จึงต้องซื้อน้ำจากชุมชนแห่งอื่น

เชิดศักดิ์เบิกความต่อว่า เมื่อประมาณปี 2557 มีการตรวจสุขภาพของประชาชนที่อยู่ใกล้เหมืองแร่ของโจทก์พบว่า สารหนูและแมงกานีสมีค่าเกินเกณฑ์มาตรฐาน กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่จึงมีคำสั่งให้โจทก์นำประชาชนเข้ารับการตรวจสุขภาพและรายงานให้กรมฯทราบ แต่เนื่องจากประชาชนมีจำนวนมากไม่สามารถตรวจในโรงพยาบาลแห่งเดียวได้ จึงทำให้เกิดความล่าช้าไม่อยู่ในกรอบระยะเวลาที่กรมฯกำหนด บริษัทโจทก์จึงได้รับคำสั่งให้หยุดประกอบโลหกรรมไว้ชั่วคราว 30 วัน

ส่วนเรื่องการก่อสร้างบ่อกักเก็บกากแร่นั้น ทุกบ่อจะไม่มีการขุดพื้นดินที่เป็นก้นบ่อลงไป แต่จะใช้วิธีการปรับสภาพพื้นดินให้เหมาะสมแล้วทำคันดินรอบบ่อขึ้นมา โดยบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 ก่อสร้างโดยมีความลาดเอียงไปทางที่ตั้งโรงงานของโจทก์ เพื่อใช้ประโยชน์ในกระบวนการผลิต ดังนั้นจึงไม่ได้ลาดเอียงไปในทิศทางของชุมชน และการปล่อยกากแร่จะเป็นในลักษณะที่ปล่อยผ่านระบบท่อไปในจุดต่างๆภายในบ่อ เพื่อไม่ให้กากแร่ไปกองอยู่รวมกันที่จุดใดจุดหนึ่ง

เขาอธิบายต่อว่า กากแร่ หมายถึงส่วนประกอบ 2 ส่วน คือ สินแร่บดละเอียดและน้ำ โดยสารที่เกี่ยวข้องในกระบวนการผลิตแร่ทองคำก็จะมี สารเหล็ก สารหนู และแมงกานีส ซึ่งเป็นสารที่อยู่ในสินแร่ตามธรรมชาติ ดังนั้นเมื่อแยกแร่ออกจากสินแร่ สารต่างๆที่มีอยู่ในธรรมชาติเท่าไหร่ ก็จะมีอยู่ในบ่อกักเก็บกากแร่เท่านั้น ส่วนสารไซยาไนด์เป็นสารที่ใช้ในการแยกแร่ทองคำออกจากสินแร่ ซึ่งเมื่อผ่านกระบวนการในการแยกแร่ทองคำออกแล้ว ก็จะมีกระบวนการกำจัดสารไซยาไนด์ให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานที่ทางหน่วยงานราชการกำหนด โดยโจทก์ได้ดำเนินการให้กำจัดสารไซยาไนด์ให้อยู่ในเกณฑ์ที่ต่ำกว่ามาตรฐานก่อนที่จะนำเข้าไปกักเก็บไว้ในบ่อ

เชิดศักดิ์ ตอบทนายจำเลยถามค้านด้วยว่า โครงสร้างของคันบ่อกักเก็บกากแร่นั้น ไม่มีการตอกเสาเข็มและไม่มีการทำเป็นแกนคอนกรีตเสริมเหล็ก ซึ่งจะมีลักษณะเช่นเดียวกันกับคันบ่อกักเก็บกากแร่ของบริษัททุ่งคาฮาเบอร์
เสร็จสิ้นการสืบพยานโจทก์ในช่วงเช้า

ตอบทนายจำเลยถามค้าน (ต่อ)
ในช่วงบ่าย เชิดศักดิ์ เบิกความว่า ตัวแทนโจทก์ ผู้นำชุมชน และเจ้าหน้าที่จากส่วนราชการ ร่วมกันเก็บตัวอย่างน้ำเพื่อนำไปตรวจพิสูจน์ที่มหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดพิษณุโลก พบว่ามีสารไซยาไนด์แปดส่วนในล้านส่วน ในขณะที่การวิเคราะห์ของโจทก์พบสารไซยาไนด์ 2.6 ส่วนในล้านส่วน แต่อย่างไรก็ตามเชิดศักดิ์บอกต่อว่า ค่าของสารไซยาไนด์ที่อยู่ในบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์นั้นมีเพียง 0.2 ส่วนในล้านส่วน และยังมีการเก็บตัวอย่างน้ำไปตรวจโดยหน่วยงานราชการอีกแปดครั้ง ซึ่งทุกครั้งไม่พบสารไซยาไนด์เลย เขาเบิกความต่อว่า บริเวณที่พบน้ำและนำไปตรวจวิเคราะห์แล้วพบสารไซยาไนด์นั้น เป็นพื้นที่ที่มีการเพาะปลูกมันสำปะหลังเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งพืชประเภทมันสำปะหลังมีคุณสมบัติในการผลิตสารไซยาไนด์ได้ตามธรรมชาติในอัตรา 200 ส่วนในล้านส่วน

ทั้งนี้ เมื่อวันที่ 27 เมษายน 2553 กรมควบคุมมลพิษมีหนังสือถึงผู้ว่าราชการจังหวัดพิจิตรให้ประชาสัมพันธ์ห้ามประชาชนดื่มน้ำประปาจากบ่อบาดาล และระบบประปาหมู่บ้านในบางจุด และต่อมาในวันที่ 8 มิถุนายน 2553 นายอำเภอทับคล้อได้มีหนังสือถึงนายก อบต.เขาเจ็ดลูกให้แจ้งประชาชนในพื้นที่ห้ามดื่มน้ำจากบ่อบาดาลและระบบประปาในพื้นที่หมู่บ้านหนองระมาน

เชิดศักดิ์ เบิกความด้วยว่า บริเวณรอบบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สอง ได้มีการสร้างบ่อสังเกตการณ์เพื่อติดตามความเปลี่ยนแปลงหรือค่าของสารต่างๆของน้ำในบ่อด้วย รวม 12 คู่ อย่างไรก็ดีศาลปกครองพิษณุโลกได้มีคำพิพากษาไม่ให้ทำการก่อสร้างและใช้งานบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สอง แต่คดียังไม่ถึงที่สุด โดยอยู่ระหว่างการอุทธรณ์คำพิพากษา
ขณะที่สำนักงานนโยบายและแผนพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมระบุว่า พื้นที่ใกล้เหมืองแร่ทองคำพบการปนเปื้อนของ แมงกานีส สารหนู ปรอท และไซยาไนด์ในน้ำและดิน และได้รายงานว่าในปี 2543 พื้นที่ดังกล่าวมีปัญหาโลหะหนักปนเปื้อนในแหล่งน้ำ แต่ไม่ได้ระบุชี้ชัดว่าเกิดจากการกระทำของผู้ใด โดยเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2559 มีการพบน้ำในแปลงนาข้าวของชาวบ้านและได้มีการนำไปตรวจวิเคราะห์หาสารปนเปื้อน แต่ไม่ทราบถึงผลการตรวจ

ทนายจำเลยเปิดคลิปการรายงานข่าวของช่องไทยพีบีเอสแล้วถามว่า เป็นภาพถ่ายคันบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สอง ของโจทก์หรือไม่ เชิดศักดิ์เบิกความว่า มีความคล้าย แต่ไม่สามารถยืนยันได้แน่ชัดว่าเป็นบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์หรือไม่

ทนายจำเลยเปิดคลิปการรายงานข่าวของช่องเจ็ดให้ดู เชิดศักดิ์เบิกความว่า บุคคลที่ปรากฏในภาพว่าอดีตพนักงานของโจทก์ ซึ่งทำหน้าที่ในการวางระเบิดเหมือง และเบิกความต่อว่า รู้จักบุคคลที่ปรากฏในภาพที่เป็นผู้ชาย แต่ผู้หญิงเคยเห็นในภาพข่าว แต่ไม่รู้จักเป็นการส่วนตัว ซึ่งบุคคลทั้งสองอ้างว่าเจ็บป่วยจากผลกระทบในการทำเหมืองแร่ของโจทก์
ตอบทนายโจทก์ถามติง

เชิดศักดิ์ ตอบทนายโจทก์ถามติงในเรื่องความแข็งแรงของบ่อกักเก็บกากแร่ว่า ในการก่อสร้างคันบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองมีการใช้วัสดุตามธรรมชาติและวัสดุสังเคราะห์เพื่อให้เกิดความมั่นคง และแม้ว่าคันบ่อกักเก็บกากแร่จะไม่ได้มีการตอกเสาเข็มหรือมีแกนคอนกรีตเสริมเหล็ก แต่การก่อสร้างได้ใช้วัสดุและอุปกรณ์ที่มีมาตรฐาน จึงมีความมั่นคงและปลอดภัย  เขากล่าวต่อว่า ความสูงของการก่อสร้างคันบ่อนั้นจะเป็นไปตามระดับของกากแร่ที่นำไปทิ้งในบ่อ ซึ่งจะมีความสูงของขอบมากกว่ากากแร่ที่นำไปทิ้งไม่ต่ำกว่าหนึ่งเมตร และโจทก์ก่อสร้างความสูงของคันไว้ไม่ต่ำกว่าสองเมตร และขยายฐานให้มีความกว้างมากขึ้นเรื่อยๆตามความสูงที่ก่อสร้าง โดยปัจจุบันฐานมีความกว้างประมาณ 100 เมตร และในการออกแบบและก่อสร้างจะมีการพิจารณาเกี่ยวกับภัยธรรมชาติด้านแผ่นดินไหวด้วย

โดยจากการตรวจสอบและรายงานพบว่า น้ำที่มีการปนเปื้อนนั้นมีอยู่ก่อนที่โจทก์จะเข้ามาประกอบกิจการเหมืองแร่ อีกทั้งบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์ไม่มีการปล่อยน้ำออกนอกระบบ เพราะเป็นการใช้น้ำในระบบหมุนเวียน และแม้จะมีหนังสือแจ้งเตือนว่าห้ามดื่มน้ำจากบ่อบาดาลระบบประปาหมู่บ้าน แต่ค่าของสารไซยาไนด์ก็เป็นไปตามมาตรฐาน ส่วนคดีที่เป็นข้อพิพาทอยู่ที่ศาลปกครองพิษณุโลกนั้นก็ไม่ได้เกี่ยวกับประเด็นเรื่องความมั่นคงของบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์ แต่เป็นข้อพิพาทในเรื่องอื่น

เขากล่าวว่า ข้อมูลที่จำเลยนำไปโพสต์ในระบบคอมพิวเตอร์ ไม่ใช่ข้อมูลจากการปฏิบัติหน้าที่ของจำเลยในคณะทำงานต่างๆ แต่เป็นการนำข้อมูลมาบิดเบือนข้อเท็จจริง และตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาโจทก์ไม่เคยมีประเด็นข้อพิพาทเกี่ยวกับความมั่นคงแข็งแรงของบ่อกักเก็บกากแร่ทั้งบ่อที่หนึ่งและบ่อที่สอง ซึ่งหลังจากจำเลยโพสต์ข้อความประกอบรูปภาพลงในเฟซบุ๊ก ทำให้ชาวบ้านในละแวกบ่อกักเก็บกากแร่มีความวิตกกังวลเกี่ยวกับความไม่มั่นคงปลอดภัยของบ่อ

เชิดศักดิ์ กล่าวด้วยว่า มติคณะรัฐมนตรีที่ให้ยุติการอนุญาตประทานบัตรเหมืองแร่ทองคำ รวมถึงคำขอต่ออายุประทานบัตร ไม่ได้มีประเด็นเรื่องความไม่มั่นคงปลอดภัยของบ่อ นอกจากนี้ตลอดระยะเวลาในการประกอบกิจการของโจทก์นั้น ก็ไม่มีการตรวจพบว่ามีสารไซยาไนด์จากการทำเหมืองแร่ของโจทก์ และไม่เคยมีการร้องเรียนว่า มีน้ำรั่วซึมจากด้านข้างของคันบ่อ แต่มีการร้องเรียนว่าน้ำรั่วซึมจากด้านล่างที่เรียกว่าเป็นการซึมใต้ดิน อีกทั้ง ในการย้ายสถานที่ก่อสร้างบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองนั้นก็อยู่ห่างจากแหล่งน้ำประมาณหนึ่งกิโลเมตร
 
เสร็จการสืบพยานปากนี้เป็นเวลาประมาณ 16.00 น. โดยศาลนัดสืบพยานโจทก์ต่ออีกสี่ปากในวันอังคารที่ 25 เมษายน 2560 และศาลได้กำหนดวันนัดสืบพยานจำเลยแล้วคือ วันที่ 2, 3 และ 4 สิงหาคม 2560

25 เมษายน 2560
นัดสืบพยานโจทก์
ปากที่สอง ภาณุมาศ แก้วชะโน อดีตพนักงานโจทก์

ภาณุมาศ เบิกความว่า สำเร็จการศึกษาด้านวิศวกรรมโยธา หลังจากสำเร็จการศึกษาแล้วไม่ได้ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับปฐพีวิทยาหรือความรู้เฉพาะด้านเกี่ยวกับการสร้างเขื่อน และได้เริ่มทำงานกับบริษัทโจทก์ในปี 2552 ทำหน้าที่ในการดูแลการก่อสร้างบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สอง แต่ไม่ได้ทำหน้าที่ในการออกแบบ และทราบว่าบ่อดังกล่าวก่อสร้างขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ในการกักเก็บน้ำขุ่นข้นและมูลทรายดินตามข้อกำหนดของกฎหมาย ดังนั้นบ่อจะต้องมีความแข็งแรงเพื่อป้องกันการรั่วซึมของสิ่งที่อยู่ภายในบ่อ

ตอบทนายจำเลยถามค้าน
ภาณุมาศ ตอบคำถามทนายถามค้านว่า บ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์มีลักษณะการก่อสร้างเป็นเขื่อนดินที่ใช้ดินเหนียวอยู่ด้านในสุดของบ่อเพื่อทำหน้าที่เป็นแกนเขื่อนและป้องกันการรั่วซึม ถัดจากคันดินเหนียวจะเป็นหินทิ้งทำหน้าที่เป็นโครงสร้างในการป้องกันแรงดันจากภายในเขื่อน ซึ่งคันสำหรับบ่อกักเก็บกากแร่ด้านในไม่จำเป็นต้องมีโครงสร้างเป็นหินถม เนื่องจากไม่ได้มีแรงปะทะหรือแรงดันเหมือนกับแหล่งน้ำตามธรรมชาติ ภาณุมาศ ได้เบิกความต่อว่า แกนคันดินเหนียวของบ่อมีความกว้างของฐานคันดินเหนียวไม่น้อยกว่าหกเมตร

ภาณุมาศ อธิบายว่า ในการปล่อยกากแร่ซึ่งมีน้ำปะปนลงในบ่อกักเก็บนั้นจะไม่มีแรงปะทะที่คันบ่อด้านใน เนื่องจากทิศทางการไหลของกากแร่และน้ำจะไหลจากที่สูงลงไปที่ต่ำและเป็นบริเวณกลางบ่อกักเก็บไม่ใช่ไหลย้อนกลับเข้าไปปะทะกับขอบบ่อด้านใน ภาณุมาศ ยังบอกด้วยว่า บ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์ได้ก่อสร้างขึ้นโดยใช้มาตรฐานทางวิศวกรรมของกรมป้องกันสิ่งแวดล้อมมลรัฐเนวาดา ประเทศสหรัฐอเมริกา แต่ไม่ทราบว่า การก่อสร้างที่ใช้มาตรฐานดังกล่าวนั้นเป็นไปเพื่อป้องกันสารไซยาไนด์หรือไม่ และไม่ทราบว่า ภายในบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองของโจทก์มีสารแมงกานีส สารหนู และสารไซยาไนด์หรือไม่

ภาณุมาศ เบิกความต่อว่า ตนไม่ทราบว่า เดิมโจทก์มีแผนงานจะสร้างบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่สองที่ใด แต่ทราบว่ามีการสร้างในที่สร้างอยู่ปัจจุบันนี้ โดยระหว่างการก่อสร้างและหลังก่อสร้างมีเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานของรัฐเข้ามาตรวจสอบตลอดระยะเวลา แต่ทั้งนี้ ไม่ทราบว่าบ่อกักเก็บกากแร่จะมีความสูงสุดอยู่ที่ระดับเท่าใด เพราะความสูงจะเป็นไปตามจำนวนปริมาณของกากแร่ที่ทิ้งลงไปในบ่อ ซึ่งปัจจุบันคันบ่อมีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 103.4 เมตร

ตอบทนายโจทก์ถามติง
ภาณุมาศ ตอบทนายโจทก์ถามติงว่า การปล่อยกากแร่ลงบ่อกักเก็บเป็นการปล่อยทางระบบท่อ ซึ่งมีอยู่รอบบ่อ โดยจะปล่อยในลักษณะให้กากแร่รวมกันอยู่ที่บริเวณขอบคันบ่อด้านใน แล้วให้น้ำซึ่งมีเป็นส่วนผสมของกากแร่ไหลลงไปสู่ตรงกลางบ่อ ในส่วนกากแร่ที่ปล่อยลงไปก็จะไปทับถมฐานบ่อด้านในเพื่อเสริมความมั่นคง โดยบริเวณคันดินด้านในของบ่อจะปูผ้ายางเพื่อป้องกันการรั่วซึมอีกชั้นหนึ่ง

ภาณุมาศ ตอบทนายโจทก์ถามติงต่อว่า ที่ต้องใช้มาตรฐานทางวิศวกรรมของกรมป้องกันสิ่งแวดล้อม มลรัฐเนวาดา ประเทศสหรัฐอเมริกา ก็เพราะว่ามลรัฐดังกล่าวมีการทำเหมืองแร่เป็นจำนวนมาก ซึ่งมีมาตรฐานสูงในการป้องกันสิ่งแวดล้อมอย่างสูงจนเป็นที่ยอมรับทั่วโลก และโดยตลอดระยะเวลาในการทำงานกับโจทก์ ไม่เคยมีการร้องเรียนเกี่ยวกับปัญหาความไม่มั่นคงแข็งแรงของบ่อกักเก็บของโจทก์เลย

2 สิงหาคม 2560
นัดสืบพยานโจทก์

20 ธันวาคม 2560

นัดฟังคำพิพากษา

ศาลจังหวัดพิจิตรนัดพิพากษาคดีที่บริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด ยื่นฟ้องสมลักษณ์ หุตานุวัตร นักเคลื่อนไหวทางสังคม ในความผิดตามมาตรา 14(2) ของพ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ และมาตรา 101 ของพ.ร.บ.ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ.2535 จากการโพสต์ข้อความประกอบรูปภาพบนเฟซบุ๊กส่วนตัวว่า “อันตรายมากที่เร่งทำอย่างโกบโกย คันเขื่อนบ่อไซยาไนด์ ขนาด 1,400 ไร่ ไม่มีแกนเขื่อนเปราะบางมาก อันตรายมาก ห่างวัด ห่างโรงเรียนแค่ 400-500 เมตร” ซึ่งพาดพิงถึงบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 ในเหมืองแร่ทองคำของบริษัท อัคราฯ ที่จังหวัดพิจิตร ศาลวินิจฉัยในสี่ประเด็นดังนี้

หนึ่ง บริษัทอัคราฯเร่งผลิตแร่ทองคำอย่างกอบโกยหรือไม่?

ตามที่สมลักษณ์ระบุว่า บริษัท อัคราฯ มีพฤติการณ์เร่งรีบ โดยอ้างข้อมูลจากรายได้ช่วงก่อนและหลังวันที่ 10 พฤษภาคม 2559 ที่คณะรัฐมนตรีมีมติต่อใบอนุญาตให้ทำเหมืองไปจนถึง 31 ธันวาคม 2559 ว่า ช่วงหลังมติ ครม .ประกาศ รายได้เพิ่มสูงขึ้น ปริมาณยอดการผลิตทองคำโดยรวมเพิ่มขึ้น และปริมาณสารไซยาไนด์ที่ใช้ในกระบวนการทำทองคำมีปริมาณเพิ่มขึ้น จากการตรวจวัดคุณภาพน้ำทิ้งจากโรงในเดือนกันยายน 2558 พบสารไซยาไนด์ที่ 3.97 แต่เดือนสิงหาคม 2559 พบที่ 15.80

ศาลวินิจฉัยว่า แม้มติ ครม. จะกำหนดให้เหมืองหยุดการผลิตในช่วงสิ้นปี 2559 แต่ไม่ได้มีข้อห้ามการดำเนินการผลิตระหว่างนั้น และการเปรียบเทียบผลประกอบการและอัตราการผลิตที่เพิ่มขึ้นเป็นข้อมูลอย่างกว้างเท่านั้น ไม่ชัดเจนถึงพฤติการณ์เร่งการผลิตตามที่สมลักษณ์ได้กล่าวไว้ ส่วนปริมาณไซยาไนด์ในน้ำทิ้งที่สูงขึ้นนั้นไม่ได้เป็นตัวบ่งชี้ว่า การผลิตแร่ทองคำต้องมีมากไปด้วย ต่อให้ผลิตมากและใช้ไซยาไนด์มาก แต่ค่าไซยาไนด์ที่บ่อกักเก็บกากแร่ต้องไม่เกินค่ามาตรฐาน โดยค่าไซยาไนด์ทั้ง 2 เดือนที่ยกมาเปรียบเทียบนั้นเกินมาตรฐานกำหนด สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาประสิทธิภาพในการกำจัดสารไซยาไนด์เท่านั้น

สอง บ่อกักเก็บกากแร่ที่ 2 เป็นบ่อไซยาไนด์หรือไม่?
ศาลพิเคราะห์ข้อเท็จจริงแล้วเห็นว่า บ่อกักเก็บกากแร่ที่ 2 ไม่ใช่บ่อไซยาไนด์ ตามที่สมลักษณ์ระบุไว้ เนื่องจาก แร่ที่ผ่านกระบวนการสกัดทองคำด้วยไซยาไนด์จะผ่านกระบวนการกำจัดพิษหรือไซยาไนด์จนมีความปลอดภัย แล้วจึงนำไปเก็บไว้ในบ่อกักเก็บกากแร่ที่ 2

สาม คันเขื่อนหรือหรือบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 มีแกนเขื่อนและเปราะบางหรือไม่?

ตามความเข้าใจของสมลักษณ์ แกนเขื่อนต้องอยู่ตรงกลางของคันเขื่อนและรายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อมของบริษัท อัคราฯ ก็ไม่ปรากฏแกนเขื่อน อย่าไรก็ดีในการสืบพยานพบว่า บ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 มีแกนเขื่อนเป็นดินเหนียวทึบน้ำอยู่ภายใน ซึ่งพิจารณาได้ว่า มีแกนเขื่อนแล้ว จากข้อความของสมลักษณ์ที่ว่า ไม่มีแกนเขื่อนเปราะบางมาก จึงรับฟังไม่ได้ว่า บ่อกักเก็บกากแห่งที่ 2 เปราะบาง ทั้งที่ผ่านมายังไม่ปรากฏการพังทลายหรือกรณีที่ชาวบ้านได้รับผลกระทบจากโลหะหนักจากการพังทลายของบ่อกักเก็บกากแร่ที่ 2 นับตั้งแต่เปิดใช้เลย นอกจากนี้ บ่อดังกล่าวยังได้รับการอนุญาตให้ใช้งานได้จากสำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัดพิจิตร แสดงให้เห็นว่า บ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 มีความมั่นคงแข็งแรง

สี่ บ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 ห่างจากวัดและโรงเรียน 400-500 เมตร จริงหรือไม่?

แม้ว่าสมลักษณ์จะชี้แจงว่า การที่โพสต์ดังกล่าวเพราะตามรายงาน EIA โครงการเหมืองแร่ทองคำอยู่ห่างจากบ้านหนองระมานประมาณ 400 เมตร และห่างจากวัดเขาหม้อ 200 เมตร แต่พยานที่นำเข้าเบิกความในประเด็นนี้เบิกความให้น้ำหนักไปที่โรงเรียนเทพนิมิตและวัดคีรีเทพนิมิต เป็นสถานที่ที่อยู่ใกล้บ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 มากที่สุด โดยห่างจากบ่อ 950 เมตรและ 1,000 เมตรตามลำดับ โดยที่สมลักษณ์อ้างถึงระยะห่างตามรายงาน EIA นั้นเป็นขอบเขตที่ไม่แน่ชัดว่า การวัดดังกล่าววัดจากบ่อกักเก็บกากแร่แห่งที่ 2 หรือไม่

ศาลจังหวัดพิจิตรพิพากษาว่า สมลักษณ์มีความผิดฐานนำเข้าข้อมูลเท็จสู่ระบบคอมพิวเตอร์ โดยประการที่น่าจะเกิดความเสียหายต่อการรักษาความมั่นคงปลอดภัยของประเทศ ความปลอดภัยสาธารณะ ความมั่นคงในทางเศรษฐกิจของประเทศ หรือโครงสร้างพื้นฐานอันเป็นประโยชน์สาธารณะของประเทศ หรือก่อให้เกิดความตื่นตระหนกแก่ประชาชน เนื่องจากการกระทำของสมลักษณ์เป็นการกระทำกรรมเดียวผิดกฎหมายหลายบท จึงลงโทษตามกฎหมายหนักที่สุดคือ มาตรา 14(2) ของพ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ โทษจำคุก 1 ปี ปรับ 80,000 บาท แต่ให้รอลงอาญาโทษจำคุกไว้เป็นเวลา 2 ปี  โดยศาลกำหนดเงื่อนไขการคุมประพฤติ ไม่ให้สมลักษณ์โพสต์ข้อมูลในระบบคอมพิวเตอร์ที่อาจนำไปสู่การกระทำความผิดในลักษณะเดียวกันภายในระยะ 1 ปี