อภิชาต: ชุมนุมต้านรัฐประหาร

สรุปคำพิพากษาศาลฎีกา (ออกหลังจำเลยยื่นคำร้องว่าคำสั่งหัวหน้าคสช.ฉบับที่ 3/2558 ที่ใช้ฟ้องถูกยกเลิกแล้ว)
 
โจทก์ฎีกาคัดค้านเหตุผลในคำวินิจฉัยของศาลอุทธรณ์ในข้อเท็จจริงว่าพยานหลักฐานของโจทก์สามารถรับฟังได้โดยปราศจากข้อสงสัยว่าการกระทำของจำเลยเป็นความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา ม.215 วรรคแรก เห็นว่าข้อนี้เป็นการฎีกาในปัญหาข้อเท็จจริง ซึ่งต้องห้ามฎีกาตามประมวลวิธีพิจารณาความอาญามาตรา  219 ที่กำหนดว่า ในคดีที่ศาลชั้นต้นพิพากษาให้ลงโทษจำคุกจำเลยไม่เกินสองปีหรือปรับไม่เกินสี่หมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ถ้าศาลอุทธรณ์ยังคงลงโทษจำเลยไม่เกินกำหนดที่ว่ามานี้ห้ามมิให้คู่ความฎีกาในปัญหาข้อเท็จจริง จึงไม่รับฎีกาโจทก์ในข้อนี้  
 
จำเลยฎีกาในประเด็นแรกว่า ประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติฉบับที่ 7/2557 ไม่ชอบด้วยกฎหมาย เนื่องจากเป็นประกาศซึ่งออกโดยกลุ่มบุคคลซึ่งเข้ายึดอำนาจปกครองประเทศโดยไม่เป็นไปตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550 ซึ่งใช้บังคับขณะเกิดเหตุ และแม้มาตรา 47 ของรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว พ.ศ. 2557 และ มาตรา 279 ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 จะรับรองความชอบด้วยกฎหมายของประกาศคสช. แต่บทบัญญัติดังกล่าวเป็นเพียงบทเฉพาะกาลซึ่งขัดกับมาตรา 4 รัฐธรรมนูญชั่วคราว พ.ศ.2557 ที่บัญญัติรับรองสิทธิเสรีภาพของประชาชนและพันธกรณีของไทยตามกฎหมายระหว่างประเทศ รวมทั้งมาตรา 44 ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2560 ซึ่งรับรองเสรีภาพในการชุมนุม
 
บทบัญญัติทั้งสองจึงมีค่าบังคับเหนือกว่าบทเฉพาะกาล และจำเลยใช้สิทธิในการพิทักษ์รัฐธรรมนูญตาม ม. 69 และ ม.70 รัฐธรรมนูญชั่วคราวแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550 ที่ศาลอุทธรณ์เห็นว่ารัฐธรรมนูญดังกล่าวได้หมดสภาพบังคับเนื่องจากประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติฉบับที่ 5/2557 และที่ 11/2557 ทำให้รัฐธรรมนูญสิ้นสุดลงและไม่มีสภาพบังคับแล้ว จะทำให้บทบัญญัติดังกล่าวไม่มีที่ให้บังคับใช้เลย เพราะการพิทักษ์รัฐธรรมนูญย่อมเกิดขึ้นในห้วงเวลาการยึดอำนาจเช่นเดียวกับวันเกิดเหตุ
 
และจำเลยฎีกาในประเด็นที่สองว่า ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า คสช. ยึดอำนาจการปกครองและการบริหารราชการแผ่นดินได้เป็นผลสำเร็จ ไม่ใช่ข้อเท็จจริงที่คู่ความยกขึ้นกล่าวอ้างและไม่ใช่ข้อเท็จจริงที่รับรู้ทั่วไป การนำข้อเท็จจริงดังกล่าวมาวินิจฉัยจึงไม่ชอบด้วยกฎหมายและขาดความเป็นธรรมต่อจำเลย
 
เห็นว่า การที่ศาลฎีกาจะวินิจฉัยปัญหาที่จำเลยฎีกาดังกล่าง ศาลฎีกาต้องวินิจฉัยปัญหาข้อเท็จจริงก่อนว่าเป็นไปดังที่จำเลยหรือศาลอุทธรณ์กล่าวมาจริงหรือไม่  ฎีกาของจำเลยจึงเป็นการฎีกาในปัญหาข้อเท็จจริง ต้องห้ามมิให้ฎีกาตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 219 ศาลฎีกาจึงไม่อาจรับวินิจฉัยฎีกาทั้งสองประเด็นของจำลัย
 
คงมีปัญหาวินิจฉัยตามฎีกาของจำเลยในประเด็นที่สามว่า “โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง” เนื่องจากการสอบสวนคดีนี้ไม่ชอบด้วยกฎหมายเห็นว่า
 
ปัญหาเรื่องอำนาจสอบสวนและอำนาจฟ้องของโจทก์นั้นศาลอุทธรณ์เคยวินิจฉัยปัญหานี้มาแล้วในชั้นที่ศาลชั้นต้นพิพากษาครั้งแรกให้ยกฟ้องโจทก์เนื่องจากเห็นว่าโจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง โดยศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่าพนักงานสอบสวนกองบังคับการปราบปรามมีอำนาจสอบสวนและโจทก์มีอำนาจฟ้องและได้พิพากษายกคำพิพากษาศาลชั้นต้นให้ศาลชั้นต้นพิพากษาใหม่ตามรูปคดี
 
ซึ่งในขณะนั้นจำเลยไม่ได้ฎีกาคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ดังกล่าวว่าไม่ถูกต้อง ปัญหานี้จึงยุติไปจำเลยไม่อาจยกปัญหานี้ขึ้นอุทธรณ์ฎีกาได้อีก ที่ศาลอุทธรณ์มีคำพิพากษาในครั้งหลังไม่รับวินิจฉัยอุทธรณ์ข้อนี้ของจำเลยโดยเห็นว่าเป็นการดำเนินกระบวนการพิจารณาซ้ำตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 144 ศาลฎีกาเห็นพ้องด้วย ฎีกาของจำเลยประเด็นนี้ฟังไม่ขึ้น
 
ในประเด็นที่สี่จำเลยฎีกาว่า ประกาศคสช.ฉบับที่ 7/2557 เรื่องห้ามชุมนุมทางการเมือง สิ้นผลบังคับไปเนื่องจากมี พ.ร.บ.การชุมนุมสาธารณะ พ.ศ.2558 ซึ่งมีผลบังคับใช้ในวันที่ 13 สิงหาคม 2558 เป็นกรณีที่กฎหมายใหม่บัญญัติว่าการชุมนุมทางการเมืองตั้งแต่ห้าคน ขึ้นไป ไม่เป็นความผิด จำเลยจึงไม่มีความผิดอีกต่อไป

เห็นว่า พ.ร.บ.การชุมนุมสาธารณะ พ.ศ.2558 มาตรา .3(6) บัญญัติว่า พระราชบัญญัตินี้ไม่ใช้บังคับแก่การชุมนุมสาธารณะในระหว่างเวลาที่มีประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินหรือประกาศใช้กฎอัยการศึก และการชุมนุมสาธารณะที่จัดขึ้นเพื่อประโยชน์ในการหาเสียงเลือกตั้งในช่วงเวลาที่มีการเลือกตั้ง แต่ต้อง ปฏิบัติตามกฎหมายว่าด้วยการนั้น

เมื่อปรากฏว่าขณะเกิดเหตุคดีนี้มีประกาศคสช. ฉบับที่ 2/2557 เรื่องการประกาศใช้กฎอัยการศึกทั่วประเทศตั้งแต่วันที่ 22 พฤษพาคม 2557 เวลา 6.30 น. เป็นต้นไปประกาศคสช. ฉบับที่ 7/2557 เรื่องการห้ามชุมนุม ซึ่งออกโดยอาศัยอำนาจตาม พ.ร.บ.กฎอัยการศึกพุทธศักราช 2547 ม.8 และ ม.11 เป็นการประกาศห้ามชุมนุมทางการเมืองในระหว่างที่มีประกาศใช้กฎอัยการศึก การที่จำเลยกับพวกชุมนุมทางการเมืองในระหว่างที่มีการประกาศกฎอัยการศึก จึงเป็นเรื่องนอกเหนือไม่อยู่ในบังคับของ พ.ร.บ.ดังกล่าว ม.3 (6) ไม่สามารถอ้างได้ว่า ประกาศคสช.ฉบับที่ 7/2557 เรื่องห้ามชุมนุมทางการเมือง ได้ถูกยกเลิกไปโดยพ.ร.บ.ดังกล่าว ฎีกาของจำเลยข้อนี้ฟังไม่ขึ้น

ที่จำเลยอ้างว่า เมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2561 คสช.ได้อาศัยอำนาจตามความในม.265 ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2560 ออกคำสั่งหัวหน้าคสช.ที่ 22/2561 เรื่องการให้ประชาชนและพรรคการเมืองดำเนินกิจกรรมทางการเมือง โดยให้ยกเลิกความผิดฐานมั่วสุมหรือชุมนุมทางการเมืองตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป และเป็นการยกเลิกความผิดฐานมั่วสุมหรือชุมนุมทางการเมืองตามประกาศคสช. ฉบับที่ 7/2557 ที่โจทก์ฟ้องจำเลย การกระทำของจำเลยจึงไม่เป็นความผิดตามกฎหมายที่ขอให้ลงโทษอีกต่อไป ตามประมวลกฎหมายอาญา ม.2 ที่บัญญัติว่าให้จำเลยพ้นจากการเป็นผู้กระทำความผิดเนื่องจากกฎหมายที่บัญญัติภายหลังกำหนดให้การกระทำเช่นนั้นไม่เป็นความผิด ประกอบกับ รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2560 ม.29 บัญญัติว่า บุคคลไม่ต้องรับโทษอาญา เว้นแต่ได้กระทำการอันกฎหมายที่ใช้อยู่ในเวลาที่กระความผิดแล้วกำหนดโทษไว้

เห็นว่า ในประกาศคำสั่งหัวหน้าคสช.ที่ 22/2561 เรื่องการให้ประชาชนและพรรคการเมืองดำเนินกิจกรรมทางการเมือง นอกจากกำหนดให้ยกเลิกความผิดฐานมั่วสุมหรือชุมนุมทางการเมืองตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป ยังกำหนดอีกว่าการยกเลิกประกาศดังกล่าวไม่กระทบกระเทือนถึงการดำเนินคดี การดำเนินการ หรือการปฏิบัติตามประกาศหรือคำสั่งที่ได้กระทำไปก่อนการยกเลิกโดยคำสั่งนี้ ดังนั้น ประกาศดังกล่าวจึงไม่กระทบกระเทือนถึงการดำเนินคดีแก่จำเลยในคดีนี้ ซึ่งเป็นกรณีที่มีการบัญญัติกฎหมายไว้เป็นอย่างอื่น ตามม.17 ประมวลกฎหมายอาญา จึงไม่อาจนำประมวลกฎหมายอาญาม.2 มาใช้บังคับกับคดีนี้ได้  การลงโทษจำเลยในคดีนี้จึงเป็นการลงโทษตามกฎหมายที่ใช้อยู่ในเวลาที่การกระทำของจำเลยบัญญัติเป็นความผิด และกำหนดโทษไว้แล้ว ตาม ม. 29 ในรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2560 กรณีไม่ได้เป็นอย่างที่จำเลยยื่นคำร้อง ให้ยกคำร้องของจำเลย

พิพากษายืนตามศาลอุทธรณ์ให้ลงโทษปรับจำเลยในความผิดฐานฝ่าฝืนคำสั่งหัวหน้าคสช.ฉบับที่ 3/2558 ข้อ 12 เรื่องห้ามการชุมนุมทางการเมืองตั้งแต่ห้าคน เป็นเงิน 6000 บาท